- Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων
Η Πρωτοβουλία για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων (Child and Adolescent Mental Health Initiative - CAMHI) υλοποιείται σε συνεργασία με το Child Mind Institute και ένα πανελλαδικό Δίκτυο δημόσιων φορέων και επαγγελματιών ψυχικής υγείας –με την υποστήριξη του Υπουργείου Υγείας, και εξελίσσεται ομαλά από την έναρξή της το 2021. Το εναρκτήριο Συνέδριο της Πρωτοβουλίας που πραγματοποιήθηκε στην Αθήνα, στις 26 Ιανουαρίου του 2023, ήταν μία μοναδική περίσταση που συγκέντρωσε εκπροσώπους από την ευρύτερη κοινότητα ψυχικής υγείας και ψυχοκοινωνικής στήριξης παιδιών και εφήβων στην Ελλάδα, καθώς και ειδικούς από τη διεθνή κοινότητα, για μία πλούσια συζήτηση σχετικά με τις προτεραιότητες στον τομέα αλλά και την προσπάθεια της Πρωτοβουλίας για την αντιμετώπισή τους.
Τον Φεβρουάριο του 2023, η επιμέρους Σύμβαση Δωρεάς μεταξύ του ΙΣΝ και του Ελληνικού Δημοσίου κυρώθηκε νομοθετικά και ενσωματώθηκε στην εθνική νομοθεσία (Νόμος αριθ. 5015/2023), καθορίζοντας το πλαίσιο υλοποίησης και τους προγραμματικούς άξονες της Πρωτοβουλίας CAMHI, καθώς και προβλέψεις για τη βιωσιμότητα του προγράμματος μετά την πενταετή πιλοτική περίοδο υλοποίησης την οποία υποστηρίζει αποκλειστικά το ΙΣΝ.
Σε συνέχεια της εδραίωσης των Κέντρων Αναφοράς του Δικτύου της Πρωτοβουλίας στην Αλεξανδρούπολη, τα Ιωάννινα και το Ηράκλειο Κρήτη, τους τελευταίους μήνες, η Πρωτοβουλία προχώρησε σε συνεργασία με τις παιδοψυχιατρικές κλινικές των νοσοκομείων Θεσσαλονίκης «Γ. Παπανικολάου», «Ιπποκράτειο» και «ΑΧΕΠΑ», καθώς και με το Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» για τη σύσταση και λειτουργία των Κέντρων Αναφοράς στη Θεσσαλονίκη και την Αθήνα, αντίστοιχα. Τα σχετικά Μνημόνια Συνεργασίας έχουν συνταχθεί και συμφωνηθεί μεταξύ των μερών, και πρόκειται να υποβληθούν προς υπογραφή εντός του Σεπτεμβρίου.
Ταυτόχρονα, οι διεργασίες για την υλοποίηση των βασικών και εξειδικευμένων εκπαιδευτικών προγραμμάτων της Πρωτοβουλίας βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη, μεταξύ άλλων σε διαβούλευση με τοπικές σχολικές κοινότητες, με στόχο την έναρξη της πιλοτικής υλοποίησής τους στα πέντε παραπάνω σημεία, σταδιακά, εντός του έτους. Οι στόχοι και το περιεχόμενο των εκπαιδεύσεων διαμορφώθηκαν σε μεγάλο βαθμό βάσει των αποτελεσμάτων της ανάλυσης πεδίου που εκπόνησε η Πρωτοβουλία και δημοσίευσε στις αρχές Ιουλίου του 2023.
Η ανάλυση πεδίου περιλαμβάνει τα ευρήματα μιας διεξοδικής ανασκόπησης της επιστημονικής βιβλιογραφίας σχετικά με την ψυχική υγεία των παιδιών και των εφήβων στην Ελλάδα, μια περίληψη του νομικού πλαισίου αναφορικά με τα δικαιώματα των παιδιών και εφήβων που λαμβάνουν υπηρεσίες ψυχικής υγείας, τα αποτελέσματα μιας πανελλαδικής έρευνας με σχεδόν 4.000 συμμετέχοντες (γονείς, εφήβους, εκπαιδευτικούς και επαγγελματίες ψυχικής υγείας), καθώς και μια χαρτογράφηση των διαθέσιμων υπηρεσιών ψυχικής υγείας σε όλη τη χώρα.
Αυτό το καλοκαίρι σηματοδότησε επίσης την ολοκλήρωση του πρώτου (πιλοτικού) έτους εφαρμογής του Προγράμματος Νεανικής Συμμετοχής (Youth Engagement Scheme - YES), με στόχο τη συστηματική ακρόαση και ενσωμάτωση των απόψεων των εφήβων σε όλες τις πτυχές του σχεδιασμού και υλοποίησης της Πρωτοβουλίας. Κατά τη διάρκεια του σχολικού έτους 2022-2023, δημιουργήθηκαν τέσσερις Εφηβικές Συμβουλευτικές Ομάδες (Youth Advisory Groups) στην Αθήνα, τη Θεσσαλονίκη, την Αλεξανδρούπολη και τα Ιωάννινα, με τη συμμετοχή 15-25 εφήβων σε κάθε ομάδα. Με την επίσημη έγκριση του Υπουργείου Παιδείας, συνολικά 82 έφηβοι από διαφορετικά σχολεία και κοινωνικοοικονομικά υπόβαθρα συμμετείχαν στις τέσσερις ομάδες YES, οι οποίες συναντιούνταν τοπικά σε μηνιαία βάση με την υποστήριξη εξειδικευμένων συντονιστών και διευκολυντών, καθώς και τη συμμετοχή επαγγελματιών ψυχικής υγείας του Δικτύου της Πρωτοβουλίας.
Συνολικά, περισσότερα από 1.650 παιδιά και έφηβοι από 40 διαφορετικά σχολεία συμμετείχαν σε δραστηριότητες και εργαστήρια που διοργάνωσε το πρόγραμμα YES. Οι ιδέες, η συνεισφορά και τα σχόλιά τους έφεραν στο προσκήνιο τις ανησυχίες και τις απόψεις των εφήβων σχετικά με συγκεκριμένα ζητήματα που επηρεάζουν την ψυχική υγεία και ευημερία τους. Τα αποτελέσματα του προγράμματος νεανικής συμμετοχής λαμβάνονται συστηματικά υπόψη στον στρατηγικό σχεδιασμό της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων.
Η εφαρμογή του προγράμματος YES θα συνεχιστεί και για το ακαδημαϊκό έτος 2023/2024, με περαιτέρω ανάπτυξη δράσεων για τη συμπερίληψη εφήβων σε ευάλωτες καταστάσεις και τη σύσταση νέας Εφηβικής Συμβουλευτικής Ομάδας στην Κρήτη.
- Εργασίες ανακαίνισης στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» στην Αθήνα
Όπως προβλέπει η Κύρια Σύμβαση Δωρεάς μεταξύ του ΙΣΝ και του Ελληνικού Δημοσίου για την Πρωτοβουλία για την Υγεία, η δωρεά του ΙΣΝ για την ανακαίνιση και τον εξοπλισμό υφιστάμενου κτιρίου στο Νοσοκομείο Παίδων «Η Αγία Σοφία» θα στεγάσει το Κέντρο Αναφοράς της Αθήνας υπό το Δίκτυο της Πρωτοβουλίας για την Ψυχική Υγεία Παιδιών και Εφήβων, σε συνεργασία με την Παιδοψυχιατρική Κλινική του Νοσοκομείου. Το ανακαινισμένο κτίριο θα περιλαμβάνει ειδικά διαμορφωμένους χώρους εκπαίδευσης και εξέτασης ώστε να διευκολυνθεί το κλινικό και εκπαιδευτικό έργο της Κλινικής στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας, καθώς και έναν νέο χώρο πρασίνου για τους νεαρούς επισκέπτες.
Σύμφωνα με τις προβλεπόμενες διαδικασίες, η προκαταρκτική μελέτη του έργου έχει ολοκληρωθεί και εγκριθεί από την Τεχνική Υπηρεσία του Νοσοκομείου και την αρμόδια υγειονομική περιφέρεια (Υ.ΠΕ.). Η οριστική μελέτη βρίσκεται σε εξέλιξη, σε συνεργασία με τους τελικούς χρήστες και την ομάδα της Πρωτοβουλίας CAMHI. Σύμφωνα με τον υπ’ αριθμόν 4812/2021 Νόμο, η επιμέρους Σύμβαση Δωρεάς μεταξύ του ΙΣΝ και του Ελληνικού Δημοσίου έχει οριστικοποιηθεί και θα υποβληθεί προς κύρωση εντός του ημερολογιακού μήνα. Σύμφωνα με το τρέχον χρονοδιάγραμμα, η ανακαίνιση αναμένεται να ολοκληρωθεί αρχές του 2024.
- Stavros Niarchos Foundation (SNF) Global Center for Child and Adolescent Mental Health του Child Mind Institute
Το SNF Global Center for Child and Adolescent Mental Health στο Child Mind Institute συστάθηκε με ιδρυτική δωρεά του ΙΣΝ, με στόχο να συνεισφέρει στην αντιμετώπιση της ευρέως πλέον αναγνωρισμένης κρίσης στον τομέα της ψυχικής υγείας και στην ισότιμη πρόσβαση σε τεκμηριωμένες και πολιτισμικά συναφείς υπηρεσίες ψυχικής υγείας για παιδιά και εφήβους ανά τον κόσμο.
Μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια, το SNF Global Center for Child and Adolescent Mental Health θα αναπτύξει δράσεις γύρω από έξι στρατηγικούς άξονες, ενισχύοντας την πρόσβαση σε έγκυρη πληροφόρηση και σε ποιοτική, επιστημονικά τεκμηριωμένη φροντίδα, και ελαττώνοντας το στίγμα και τις διακρίσεις.
Το προγραμματισμένο έργο του SNF Global Center περιλαμβάνει τη διεξαγωγή έρευνας για την αξιολογήσεων αναγκών σε διαφορετικές χώρες, την πολυπολιτισμική προσαρμογή ενημερωτικού υλικού και θεραπευτικών πρωτοκόλλων, την ανάπτυξη καινοτόμων τεχνολογιών για κλινικούς σκοπούς, τη δημιουργία προγραμμάτων υποτροφιών για γιατρούς και ερευνητές σε αναπτυσσόμενες χώρες, και την ενίσχυση της συνεργασίας ανάμεσα σε ειδικούς παιδικής ψυχικής υγείας σε παγκόσμιο επίπεδο. Όλες οι δράσεις θα διατρέχονται από έμφαση στα ανοικτά δεδομένα, την αμφίδρομη ανταλλαγή γνώσεων και την ενδυνάμωση και ενίσχυση προσπαθειών σε τοπικό επίπεδο με στόχο τη βιωσιμότητα των παρεμβάσεων.
Η δωρεά βρίσκεται στο πρώτο έτος υλοποίησής της και, έως σήμερα, έχει σημειωθεί η ακόλουθη πρόοδος:
- Πραγματοποιήθηκαν προσλήψεις για την κάλυψη καίριων, συντονιστικών θέσεων του Κέντρου, ενώ η πλήρης στελέχωση του SNF Global Center αναμένεται να ολοκληρωθεί εντός του ημερολογιακού έτους.
- Επιλέχθηκαν οι δύο πρώτες χώρες στις οποίες θα δοθεί έμφαση για την ανάπτυξη συνεργασιών –η Νότια Αφρική και η Βραζιλία. Η ομάδα του SNF Global Center διεξάγει συζητήσεις με τοπικούς φορείς, ακαδημαϊκά ιδρύματα, μη κυβερνητικές και κοινοτικές οργανώσεις, επαγγελματικές ενώσεις, εκπροσώπους από ιδρύματα δημόσιας υγείας και άλλους ενδιαφερόμενους φορείς, προκειμένου να προσδιοριστεί το ακριβές πλαίσιο και οι ανάγκες σε κάθε τοποθεσία και να καθοριστούν πιθανοί τρόποι συνεργασίας.
- Η ομάδα του SNF Global Center διερευνά την πιθανότητα συνεργασίας με φορείς, όπως η UNICEF και η International Association for Child and Adolescent Psychiatry and Allied Professions (IACAPAP). Οι συνεργασίες αυτές αναμένεται να στηρίξουν τις προσπάθειες του SNF Global Center για τη διεξαγωγή έρευνας σε παγκόσμια κλίμακα, καθώς και τη δημιουργία διεθνών δικτύων επαγγελματιών και την επέκταση της εμβέλειας του προγράμματος υποτροφιών, το οποίο αναμένεται να ξεκινήσει κατά το δεύτερο έτος της δωρεάς.
- Συστήνεται η Διεθνής Συμβουλευτική Επιτροπή (International Advisory Council - IAC) του SNF Global Center, η οποία θα απαρτίζεται από εξέχοντα μέλη της παγκόσμιας κοινότητας ψυχικής υγείας παιδιών και εφήβων. Τα μέλη της Επιτροπής αναμένεται να ανακοινωθούν μέχρι το τέλος του 2023 και θα διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην καθοδήγηση της στρατηγικής του SNF Global Center για τα επόμενα χρόνια.
Το Child Mind Institute, τέλος, διοργανώνει μια επίσημη εκδήλωση για την εγκαινίαση της λειτουργίας του SNF Global Center, η οποία θα πραγματοποιηθεί τον Οκτώβριο του 2023 στη Νέα Υόρκη. Ταυτόχρονα, θα λάβει χώρα και η πρώτη συνάντηση εμπειρογνωμόνων που θα συγκεντρώσει εξειδικευμένους επιστήμονες από όλο τον κόσμο για στοχευμένες συζητήσεις σχετικά με το έργο και τη στρατηγική του Κέντρου.
- The Stavros Niarchos Foundation (SNF) Center for Precision Psychiatry and Mental Health στο Πανεπιστήμιο Columbia
Τον Μάρτιο του 2023, εγκαινιάστηκε επίσημα το SNF Center for Precision Psychiatry and Mental Health στο Πανεπιστήμιο Columbia, στη Νέα Υόρκη. Η ψυχιατρική ακριβείας, μία ανερχόμενη προσέγγιση που συνδυάζει την εμπειρία και τα ευρήματα από πολλαπλούς επιστημονικούς κλάδους, υπόσχεται να προσφέρει εξατομικευμένη και αποτελεσματική ψυχιατρική φροντίδα, η οποία θα βασίζεται στη μοναδική γενετική σύνθεση και βιολογία κάθε ανθρώπου.
Η λειτουργία του νέου Κέντρου στηρίζεται στο κορυφαίο έργο του Πανεπιστημίου Columbia στους τομείς της γονιδιωματικής, των νευροεπιστημών και της επιδημιολογίας, συνδυάζοντας την τεχνογνωσία του Τμήματος Ψυχιατρικής, του New York State Psychiatric Institute, του Mortimer B. Zuckerman Mind Brain Behavior Institute και του New York Genome Center.
Σε σύμπνοια με τις αξίες της ΔΠΥ, η διοίκηση του Κέντρου έχει δεσμευτεί να καταστήσει την τεχνογνωσία που παράγει ανοιχτή και διαθέσιμη στη διεθνή κοινότητα της ψυχικής υγείας. Η δράση και οι νέες προσεγγίσεις του Κέντρου προβλέπεται επίσης να συμβάλουν στην καταπολέμηση της ανισότητας στην ψυχιατρική περίθαλψη, διασφαλίζοντας ότι οι παραγόμενες θεραπείες θα είναι ευρέως προσβάσιμες.
Η ομάδα του SNF Center εργάζεται επί του παρόντος για να βελτιώσει τη στρατηγική της προσέγγιση και να ενισχύσει την ομάδα. Μια επίσημη εκδήλωση έναρξης έχει προγραμματιστεί να λάβει χώρα στο τέλος του 2023.
Πρόσφατα, διεξήχθη από το Πανεπιστήμιο Columbia μία συνέντευξη με τον συνδιευθυντή του SNF Center, Καθηγητή Joseph Gogos, MD, PhD. Επιπλέον, τον Ιούνιο του 2023, δημοσιεύθηκε στην Washington Post ένα εκτενές άρθρο που αναδείκνυε το έργο του νέου SNF Center και περιείχε συναρπαστικές ιστορίες ασθενών, οι οποίες στη συνέχεια συζητήθηκαν στο Συνέδριο του SNF Nostos 2023 για την Ψυχική Υγεία, που πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος (ΚΠΙΣΝ) στην Αθήνα στις 21-23 Ιουνίου.
- National Children’s Alliance (NCA)
Τον Ιανουάριο του 2023, το ΙΣΝ ξεκίνησε μία νέα συνεργασία με τον οργανισμό National Children’s Alliance (NCA), με σκοπό την ενίσχυση της πρόσβασης σε θεραπείες ψυχικού τραύματος για παιδιά που έχουν υποστεί κακοποίηση. Η NCA είναι μια εθνική ένωση που λειτουργεί κι ως φορέας διαπίστευσης για ένα δίκτυο περίπου χιλίων Κέντρων Συνηγορίας Παιδιών (Children Advocacy Centers – CACs) στις Ηνωμένες Πολιτείες, τα οποία παρέχουν ολοκληρωμένη φροντίδα και στήριξη σε παιδιά που έχουν πέσει θύματα κακοποίησης.
- Η έλλειψη επαγγελματιών που να προσφέρουν επιστημονικά τεκμηριωμένη θεραπεία μετα-τραυματικού στρες για παιδιά αποτελεί ένα τεράστιο κενό, με αποτέλεσμα 80.000 παιδιά που παραπέμπονται ετησίως στα CACs να μην έχουν πρόσβαση στην εξειδικευμένη θεραπεία που χρειάζονται. Η υποστήριξη του ΙΣΝ θα συμβάλει στην κάλυψη αυτού του κρίσιμου κενού, βοηθώντας έτσι περισσότερα παιδιά να θεραπευτούν.
- Κατά την επόμενη πενταετία, το ΙΣΝ θα υποστηρίξει τις προσπάθειες της NCA για τη σταδιακή ανάπτυξη και υλοποίηση ενός νέου εθνικού εκπαιδευτικού προγράμματος σχετικά με μια ερευνητικά τεκμηριωμένη θεραπεία του τραύματος, γνωστή ως Child & Family Traumatic Stress Intervention (CFTSI). Η θεραπεία είναι ειδικά σχεδιασμένη για παιδιά και εφήβους, ενώ έχει αποδειχθεί, μέσω εκτενών μελετών, ότι συμβάλλει σημαντικά στη μείωση των συμπτωμάτων του μετα-τραυματικού στρες.
- Οι εκπαιδεύσεις θα παρασχεθούν σε ειδικούς ψυχικής υγείας που συνεργάζονται με τα Κέντρα Συνηγορίας Παιδιών, μέσω του NCA Institute for Better Mental Health Outcomes, ενός κέντρου που επικεντρώνεται στην ενίσχυση των επαγγελματιών που ασχολούνται με το παιδικό τραύμα.
- Τα επόμενα πέντε χρόνια, η NCA έχει ως στόχο να εκπαιδεύσει 1.000 επαγγελματίες ψυχικής υγείας και, κατ’ επέκταση, να υποστηρίξει τη θεραπευτική διαδικασία έως και 44.000 παιδιών. Επιπλέον, 25.000 παιδιά αναμένεται να ωφελούνται ετησίως μετά την ολοκλήρωση του πενταετούς προγράμματος.
Η NCA θα αναπτύξει, επίσης, εργαλεία που θα βοηθήσουν τους ειδικούς ψυχικής υγείας να παρέχουν τη θεραπεία CFTSI μέσω τηλεϊατρικής, για σκοπούς ευρύτερης κάλυψης και ευελιξίας του προγράμματος. Το ενημερωτικό υλικό και τα εκπαιδευτικά βίντεο που θα απευθύνονται στους φροντιστές και τους επαγγελματίες ψυχικής υγείας αναμένεται να καταρτιστούν και διατεθούν προς χρήση μέχρι το τέλος του 2023. Οι ημερομηνίες για τα τρία πρώτα προγράμματα κατάρτισης έχουν οριστεί για τον Οκτώβριο του 2023, τον Ιανουάριο του 2024 και τον Μάρτιο του 2024, ενώ η πρώτη πρόσκληση συμμετοχής ανακοινώθηκε τον Ιούνιο του 2023.
- Tygerberg Hospital Children’s Trust (THCT)
Μέσα από μία νέα συνεργασία στο πλαίσιο της ΔΠΥ, το ΙΣΝ υποστηρίζει τον μη κερδοσκοπικό οργανισμό Tygerberg Hospital Children’s Trust (THCT) με έδρα τη Νότιο Αφρική, για την ανακαίνιση και βελτιώσεις των υποδομών της Μονάδας Ψυχιατρικής Εφήβων του Tygerberg Hospital, μίας από τις μεγαλύτερες δημόσιες ψυχιατρικές δομές της χώρας.
Αποστολή του THCT είναι η υποστήριξη των μαιευτικών και παιδιατρικών μονάδων του νοσοκομείου Tygerberg, μια δημόσια τριτοβάθμια δομή στο Δυτικό Ακρωτήριο που παρέχει εξειδικευμένη ιατρικής περίθαλψη σε έναν μεγάλο και γεωγραφικά διασκορπισμένο πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένων ασθενών από περιοχές χαμηλού εισοδήματος και από αγροτικές κοινότητες.
Η Μονάδα Ψυχιατρικής Εφήβων (Adolescent Psychiatry Unit) στο Tygerberg Hospital είναι η μόνη τριτοβάθμια δομή για τη φροντίδα εφήβων (13-18 ετών) με ψυχιατρικές διαταραχές στο Δυτικό Ακρωτήριο και διαχειρίζεται ορισμένες από τις πιο σύνθετες περιπτώσεις ψυχικών ασθενειών. Παρά τον κρίσιμο ρόλο της στο περιφερειακό σύστημα υγείας, οι εγκαταστάσεις της μονάδας χρειάζονται σημαντική αναβάθμιση και ανακαίνιση, ώστε να εξασφαλίζεται ένας επαρκώς φιλόξενος και ασφαλής χώρο για τους εφήβους.
Κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών, με τη στήριξη του ΙΣΝ, η Μονάδα Ψυχικής Υγείας Εφήβων θα είναι σε θέση να καλύψει κρίσιμες ανάγκες, συμβάλλοντας στο όραμα του THCT να εξασφαλίσει έναν ασφαλή, λειτουργικό και φιλικό προς τους εφήβους χώρο που θα προάγει τη θεραπεία. Οι τομείς υποστήριξης περιλαμβάνουν τα ακόλουθα:
- Επισκευές, αναβαθμίσεις, νέα επίπλωση και αισθητικές βελτιώσεις εντός του θαλάμου νοσηλείας
- Δραστηριότητες, αθλήματα, χειροτεχνίες και παιχνίδια για την εμπλοκή και την τόνωση των ασθενών με υγιείς τρόπους, καθώς και πρόσβαση σε εκπαιδευτική τεχνολογία, και
- Μετατροπή του εξειδικευμένου και ασφαλούς εξωτερικού χώρου της μονάδας σε κήπο και σε χώρο για αναψυχή, σωματική δραστηριότητα, ατομική περισυλλογή και επαφή με τη φύση.
Αναμένεται ότι περίπου 300 έφηβοι ετησίως θα επωφεληθούν από τις βελτιώσεις που θα πραγματοποιηθούν, συμπεριλαμβανομένου του προσωπικού της μονάδας που θα είναι σε θέση να προσφέρει αναβαθμισμένες υπηρεσίες στους ασθενείς του. Ο οργανισμός THCT προγραμματίζει τον σχεδιασμό και τον συντονισμό των έργων σε συνεργασία με τη διοίκηση του νοσοκομείου και τις κλινικές μονάδες, ενώ οι εργασίες έχουν δρομολογηθεί ώστε να ξεκινήσουν εντός της Μονάδας πριν από το τέλος του 2023.